Ké Đầu Ngựa

Tên khác: Thương Nhĩ Tử, Xương Nhĩ, Thương Nhĩ, Phắc Ma, Mac Nháng.

Tên khoa học của Ké Đầu Ngựa: Xanthium strumarium L.

Mô tả: Cây Ké Đầu Ngựa: Cây thảo, sống hàng năm, cao 50-80cm, ít phân cành. Thân hình trụ, cứng, có khía, mầu lục, đôi khi điểm những chấm mầu nâu tím, có lông cứng. Lá mọc so le, hình tim-tam giác, dài 4-10cm, rộng 4-12cm, chia 3-5 thùy, mép khía răng không đều, có lông ngắn và cứng ở cả hai mặt, gân chính 3, cuống lá dài 10cm, có lông cứng. Cụm hoa mọc ở đầu cành hoặc kẽ lá, mầu lục nhạt, gồm hai loại đầu, cùng gốc; những đầu ở phía trên nhỏ mang hoa lưỡng tính, những đầu khác mang hoa cái; lá bắc xếp thành hai hàng, có lông; hoa lưỡng tính hình ống, không có mào lông, tràng có 5 thùy, nhị 5; hoa cái không có tràng và mào lông. Quả bế đôi, hình trứng, có hai sừng nhọn ở đầu và phủ đầy gai móc; dài 12-15mm, rộng 7mm; Mùa hoa quả: tháng 5-8.

Thu hái: Thu hoạch vào mùa thu, khi quả già chín, lúc trời khô ráo, hái lấy quả, loại bỏ tạp chất và cuống lá, phơi hoặc sấy nhẹ ở 40 – 45oC cho đến khô.

Phân bố: Cây mọc hoang khắp nơi trong nước ta.

Thành phần hoá học: Alcaloid, saponin, chất béo, iod

Công năng: Tán phong thấp, thông tỵ khiếu.

Công dụng của Ké Đầu Ngựa: Nhức đầu do phong hàn, viêm mũi, chảy nước mũi, chữa mụn nhọt, mẩn ngứa, đau đầu do phong hàn, chân tay co rút, đau khớp do phong thấp.

Bài thuốc từ Ké Đầu Ngựa:

1. Trừ thấp, giảm đau:

     –   Ké Đầu Ngựa 8g. Sắc uống. Dùng cho các chứng bệnh phong thấp, đau khớp, thiên về thấp tà, sưng đau tê bại. Đau nặng nhưng không di chuyển chỗ đau; ngoài ra còn dùng cho chứng nhức đầu do cảm lạnh.

     –   Ké Đầu Ngựa 10g, Vòi Voi 20g, Lá Lốt 10g, Ngưu Tất 10g. Các dược liệu tán vụn thành chè thuốc. Hãm với nước sôi, chia uống nhiều lần trong ngày. Chữa thấp khớp, viêm khớp.

     –   Ké Đầu Ngựa 12g, Ngưu Tất 16g, Hy Thiêm 16g, Thổ Phục Linh 12g, Cành Dâu 12g, Tỳ Giải 12g, Cà Gai Leo 12g, Lá Lốt 10g. Sắc uống, ngày 1 thang. Chữa viêm đa khớp tiến triển.

2. Tuyên phế (giúp hô hấp), thông mũi:

     –   Ké Đầu Ngựa 8g, Tân Di 8g, Bạch Chỉ 12g, Bạc Hà 4g. Sắc uống. Dùng với chứng bệnh phổi chứa thấp trọc, khi chất đục đi ngược lên lỗ mũi gây tắc không thông, chảy nước mũi, viêm mũi, viêm xoang mũi.

     –   Cháo Ké Bạch Chỉ: Ké Đầu Ngựa 20g, Bạch Chỉ 6g, Hoàng Kỳ 30g, Kinh Giới 10g, TếTtân 4g, Gạo Tẻ 60g, Đường trắng lượng thích hợp. Đem các dược liệu sắc lấy nước, cho vào nấu với Gạo Tẻ, khi cháo được cho thêm đường. Ngày ăn 1 lần, đợt 7 – 10 ngày. Dùng cho các bệnh nhân viêm xoang mũi họng, đau nhức đầu tắc mũi, ngạt mũi.

     –   Lợi đàm trà: Chi Tử 20g, Bạc Hà 6g, Ké Đầu Ngựa 12g, Tân Di 12g. Các dược liệu cùng tán vụn, đem pha hãm cùng với chè uống ngày 1 ấm. Đợt dùng 7 – 20 ngày. Dùng cho các trường hợp viêm mũi xuất tiết, đờm đặc vàng, niêm mạc mũi sưng phù nề, đau đầu, đau vùng cánh mũi.

3. Tiêu phong, khỏi ngứa:

     –   Ké Đầu Ngựa 8g, Địa Phu Tử 8g. Sắc uống. Trị lên sởi, ngứa phát ban, mụn lở loét.

     –   Ké Dầu Ngựa 10g, Kinh Giới 12g, Kim Ngân 10g, Sài Hồ 10g, Bồ Công Anh 10g, Bạc Hà 8g, Cam Thảo Nam 6g. Sắc uống. Dùng cho các chứng bệnh ngứa nổi ban, mụn, ngứa ngáy ngoài da.